Çek yasası kabul edildi

Tarafların anlaşması halinde karşılıksız çek verme suçundan mahkum
olanların cezasının infazının ertelenmesini veya durdurulmasını da
içeren ”Çek  Yasa Tasarısı”,  TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek
yasalaştı.

Yasaya göre, bankalar, önce çek hesabı
açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığını kontrol edecek, ayrıca
kişinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve
özeni gösterecek.

Bankalar,
çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin adli sicil
kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı,
pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini,
vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili
kayıtlarını, esnaf ve sanatkar olanların ise esnaf ve sanatkar sicili
kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması halinde bunları, hesabın
kapatıldığı tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklayacak. Yerleşim yeri
yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili Türkiye’de
bir adres bildirmek zorunda olacak.

Çekin
karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çek düzenleyenin
bankaca bilinen adresleri talebi halinde hamiline verilecek.

Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamayacak.

Çek
hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini
isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkar olup
olmadığını, kendisi hakkında yasak bulunmadığını bankaya yazılı olarak
beyan edecek.

Hakkında
çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin,
yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu
tüzel kişiye çek defteri verilmeyecek.

Tacir
olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline
düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılacak. Bu
çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılacak ve
hamiline düzenlenecek çeklerin yapraklarında ”hamiline” ibaresi matbu
olarak yer alacak. Esnaf ve sanatkar odalarına kayıtlı olanlardan tacir
kişilere özgü çek hesabı açtıranlar, ”tacir çeki” alabilecek.

Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu bankaya ibraz edildiğinde hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenecek.

Çek
hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da
mevduat veya katılım fonu zaman aşımı süresinin dolması üzerine
kapatılacak.

KARŞILIKSIZ HER ÇEK YAPRAĞI İÇİN BANKAYA CEZA
”Karşılıksızdır”
işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu
miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak
yapılacak.

Banka,
karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı ile ilgili olarak ödemekle
yükümlü olduğu miktarı, ancak ibraz eden hamile talep ettiği takdirde
ödeyecek. Buna göre, banka, hamile, talep ettiği takdirde süresinde
ibraz edilen her çek yaprağı için; karşılığının hiç bulunmaması
halinde, çek bedeli 600 lira veya üzerinde ise 600 lira, bu tutarın
altındaysa çek bedelini ödeyecek.

Karşılığının
kısmen bulunması halindeyse banka, çek bedeli 600 lira veya altındaysa,
çek bedelini aşmamak koşuluyla kısmi karşılığı 600 liraya tamamlayacak
bir miktarı; çek bedelinin 600 liradan fazla olması halinde çek
bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak 600 lira
ödemekle yükümlü olacak.

Hamilin
talepte bulunması halinde, ”karşılıksızdır” işlemi, çekin arka yüzüne
tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın
yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin
adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil
etmesi halinde bu belirtilmek ve kişi ile birlikte banka yetkilisi
tarafından imzalanmak suretiyle yapılacak. Banka tarafından ödenen
miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilecek.
Hamilin imzalamaktan kaçınması halinde, ”karşılıksızdır” işlemi
yapılmayacak.

Kısmi
ödeme kabul edilmiş olsun veya olmasın, çekin tamamen veya kısmen
karşılıksız çıkması halinde, ”karşılıksızdır” işlemi yapıldıktan
sonra ön ve arka yüzün fotokopisi çekilerek bankada saklanacak ve çek
hamile geri verilecek.

Banka;
çekin karşılığının hesapta bulunmamasına rağmen hamiline ödenmesinin
geciktirilmesi, kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile
ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde çek hamiline, her geçen gün için
binde 3 gecikme cezası ödeyecek.

Üzerindeki
tarihten önce ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya tamamen
ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip
yapılamayacak. İleri tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip
yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni
ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve ”karşılıksızdır”
işlemine tabi tutulması şart olacak.

BİN 500 GÜNE KADAR ADLİ PARA CEZASI
Karşılıksız
çeke sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her bir
çekle ilgili alarak, bin beşyüz güne kadar adli para cezası verilecek.
Ancak, hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinin karşılıksız çıkan
miktarından az olamayacak.

Karşılıksız
çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri düzenleme
tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde
ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek ve
tüzel kişi hakkında, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının talebi
üzerine sulh ceza hakimi tarafından, kovuşturma evresinde mahkeme
tarafından karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme
ve çek hesabı açma yasağı kararı verilecek.

Hakkında
çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi,
elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle
yükümlü olacak. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamayacak.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı
kararına ilişkin bilgiler, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim
Sistemi (UYAP) aracılığıyla Merkez Bankasına elektronik ortamda
bildirilecek.

Karşılıksız
çekle ile ilgili hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilen ya
da mahkemede beraat eden kişiler hakkındaki çek düzenleme ve çek hesabı
açma yasağı kaldırılacak.

FAİZİ İLE ÖDEYENLER İÇİN
Karşılıksız
kalan çek bedelini temerrüt faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi
hakkında soruşturma aşamasında ”kovuşturmaya yer olmadığına”,
kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından ”davanın düşmesine”,
mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra ise yine mahkeme tarafından
”hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına” karar verilecek.

Şikayetçinin, şikayetinden vazgeçmesi halinde de söz konusu prosedür uygulanacak.

Tacirin
ticari işletmesi ile ilgili tacir olmayan kişinin çek defterini
kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi, 6 aydan 2 yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılacak.

Tacir
olmayan kişiye, tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren banka
görevlisi hakkında 50 günden 150 güne kadar adli para cezası verilecek.

Karşılıksız çekle
ilgili banka görevlilerine sorumluluklar yükleyen yasaya göre, bu
sorumlulukları yerine getirmeyen görevlilere çeşitli cezalar
uygulanacak.

Bankalar,
yasalanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, Merkez Bankasınca 1 ay
içinde yayımlanacak tebliğ ile belirlenen esaslara uygun olarak, yeni
çek defterleri bastıracak. Bankalar, 1 Temmuz 2010 tarihine kadar
müşterilerine yeni çek defterlerini verecek ve ellerindeki eski çek
defterlerini imha edecek.

Yasanın
yürürlüğe girdiği tarihe kadar karşılıksız çek suçundan dolayı açılmış
olan davalar bakımından asliye ceza mahkemesinin görevi devam edecek.

İNFAZIN ERTELENMESİ
Tarafların
anlaşması halinde karşılıksız çek verme suçundan mahkum olanların
cezasının infazı ertelenebilecek veya durdurulabilecek. Varılan
anlaşmanın Cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilmesi halinde,
anlaşmada öngörülen süre kadar soruşturma veya kovuşturma durdurulacak.
Anlaşmaya varılmış olması şikayetçi bakımından şikayetin geri
alınmasını sonucunu doğurmayacak. Soruşturma, kovuşturma veya
yargılamanın durdurulması ile infazın ertelenmesi için yazılı anlaşma
ve taahhütnamenin en geç 1 Nisan 2010 tarihine kadar verilmesi
gerekecek.

Karşılıksız
çekin öngördüğü miktarı faiziyle birlikte ödemeyi taahhüt eden kişinin
ödenmesi gereken miktarı belirli vadelerde ödeyeceğini taahhüt etmesi
halinde anlaşma aranmaksızın taahhütnamede belirtilen süre kadar
soruşturma veya kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine
veya durdurulmasına karar verilecek.

Taahhütnamede
yer alacak birinci yıl taksiti, borcun üçte birinden az olamayacak.
Ödeme süresi, taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren 2 yılı
geçemeyecek. Anlaşmanın, gereği gibi ifa edilmesi veya ödenmesi gereken
miktarın ödenmesi halinde kovuşturmaya yer olmadığı, davanın düşmesi
veya hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek.

Ceza
ertelemesinden yararlanan kişi, taahhütnamede belirtilen süre
içerisinde şikayetçi ile anlaşmaya varması ve bu anlaşmanın bir
nüshasını şikayetçi veya yasal temsilcisi tarafından mercilere
verilmesi halinde, soruşturma ve kovuşturmanın durmasına, hükmün
infazının ertelenmesi veya durdurulmasından yararlanacak.

Soruşturma
veya kovuşturmanın durması halinde dava zaman aşımı, hükmün infazının
ertelenmesi veya durdurulması halinde ise ceza zaman aşımı işlemeyecek.

Şikayetçinin
başvurusu üzerine, anlaşma veya taahhüde uyulmadığının tespiti halinde
soruşturmaya, kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek.

Soruşturma
veya kovuşturması durdurulan ya da hükmün infazı ertelenen veya
durdurulan kişi hakkında ”adli kontrol” uygulanacak.