Sizce şu satırlar kaç yıllık?

Cumhurbaşkanı İsmet İnonü’nün büyük hatası, milleti oy vermekde serbest bırakmış olmasıdır…”

Bu tespit, 1950’lili yılların başında New Yorker dergisinde yer alıyor.

Başbakan Erdoğan partisinin nerede ise her grup toplantısında ve çeşitli platformlarda yaptığı konuşmalarda CHP zihniyetine vurgu yapıyor. Özellikle de Milli Şef İsmet İnönü’lü yıllara göndermede bulunuyor.

Son günlerde bu eksende tartışmalar yine alevlenince, CHP zihniyetinin genetik kodlarını ilk kez akademik bir makaleye konu eden dünyaca ünlü bilim insanı Bernard Lewis’in tam 60 sene önce kaleme aldığı makalesini yeniden hatırladım.

Bernard Lewis, “Türkiye’de Son Gelişmeler” başlığıyla Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi’nde (Yıl 1952, cilt 9, sayı 1-4, sf. 27-42) yayınlananmakalesinde, 1923’ten 1950’ye 27 yıl süren CHP iktidarından Demokrat Parti dönemine nasıl geçildiğini uzun uzun anlatıyor.

Hemen hatırlatalım, 1916 doğumlu olan Bernard Lewis şu an 96 yaşında.

Makaleyi kaleme aldığında Londra Üniversitesi’nde profesör olan Bernard Lewis, Demokrat Parti iktidara gelince 9 ay müddetle Türkiye’ye gelip Türkiye’deki sosyal ve siyasal dönüşümü araştırmak üzere çalışmalar yürütüyor. Sonra bu konudaki değerlendirmelerini, «Royal İnstitute of International Affairs» tarafından yayılanan «International Affairs» dergisinde yayınlıyor.

Bakalım aradan geçen 60 yılda CHP’de neler değişmiş?

60 sene önceki CHP ile şimdiki CHP arasında belirgin fark olmasa da, o günkü Türkçe ile şimdiki arasında çok fark var. Bu nedenle bazı kelimelerin günümüz Türkçesindeki karşılığını vererek Bernard Lewis’in 60 yıllık makelesinden bazı tespitler aktaracağım.

Yapacağımız alıntılar, önümüzdeki günlerde 1 ay içinde 2 kez kurultay yapacak olan, dün beliren yeni görüşlere göre 2012 yılında üçüncü bir kurultay ihtimali de sözkonusu olan CHP’nin, 6 okla ifade edilen parti ilkelerinden halkçılığı neden hayata geçiremediğini ve seçmenlerle neden doku uyuşmazlığı yaşadığını tüm çıplaklığıyla ortaya koyuyor.

Aşağıdaki paragralar Bernard Lewis’in sözünü ettiğim o makalesinden:

… 1950 seçimleri Türkiye tarihinde kansız olarak başarılmış en büyük ihtilâldir.

…CHP  liderleri serbestçe yapılacak bir seçimde zaferden emindiler ve bu sebepten ve sadece bu sebepden dolayı seçimin serbest olmasına müsaade ettiler. Ne olacağını bilselerdi gerekli tedbirleri alırlardı.

…Cumhurbaşkanı İnonü’nün büyük hatası milleti oy vermekde serbest bırakmış olmasıdır.

…1945 senesine gelinceye kadar memnuniyetsizlikler o kadar ciddî bir mahiyet arzetmiştir ki, CHP umumî bir ayaklanmayı önlemek için bir emniyet sübabına ihtiyaç hissetmiştir. Fakat muhalefet başlayınca CHP plânında kendisine ayrılmış olan ikinci derecede rol ile iktifa etmeyip kesin değişiklikler yapılmasını temin etmiştir. (Bernard Lewis bu tespiti, CHP neden İmam Hatip okulları açtı, din üzerindeki baskıyı neden hafifletti bağlamında aktarıyor)

…Son senelerde müslümanlığın yeniden canlanmasında rol oynayanlar bir değişiklik lehinde idiler. Filhakika CHP hükümeti 1948 senesinden beri dini uyanıklığa karşı gittikçe müsamahakâr bir tavır takınmıştı. Fakat dini liderler CHP’nin 1920’den beri yaptığı dinî inkılâpları affetmemiş olup bu partiden başka bir teşekkülden daha fazla şeyler ümit ediyorlar.

…Her Anadolu kasabasında bir mevziî CHP şubesi mevcuttu. Bunun üyeleri ise Kemalist inkilabın ajanları idiler. Köylüyü ahvale göre bazan ikna bazan cebir kullanarak idare eden ve eskiden ağalara ait bulıuıan sosyal ve iktisadî yetkileri uhdelerinde toplayan onlardı. Bütün memlekete şâmil bir teşkilâta ve realist ve müstakar bir çalışma programına malikti. Buna ek olarak hükümetin faaliyetinde önemli bir âlet idi.

…Di