Yaşına Uygun Oyuncak Seçimi Zeka Gelişimini Hızlandırıyor / Sağlık Psikolojisi

Uzmanlar yaşa uygun seçilen oyuncakların, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimini desteklediğini belirtiyorlar. Buna rağmen, aynı yaş döneminde olsalar bile, çocuklar arasında gelişim farklılıkları görülebiliyor. Zaman zaman bir araya gelmeleri, öğrenmiş oldukları farklı becerileri birbirlerine öğretmeleri açısından önem taşıyor 

Anne babalar çoğu zaman çocuklarını etraflarındaki diğer çocuklar ile karşılaştırıp, gelişiminin geri kalıp kalmadığını anlamaya çalışırlar. Oysa, her çocuk gelişimini sağlıklı devam ettirebilmek için anne babasının desteğine ihtiyaç duyar. Anne babanın çocuğa zaman ayırması, ona yaşına uygun oyuncaklar alması, çocuğu yaşıtlarıyla bir araya getirmesi fiziksel ve zihinsel gelişim açısından önemlidir. Amerikan Hastanesi pedagoğu Güzide Soyak, çocuklarınızın zekasını keşfedip, geliştirmenin yöntemlerini gösteriyor… 

* Çocuğun zekası hangi testle ölçülebilir? 
Birçok tarama ve zeka testleri ile birlikte, özellikle riskli bebeklerde tüm dünyada kullanılan Bayley Scales infant development (II) testi uygulanmaktadır. Zihinsel ve motor gelişimi ölçerken, sosyal gelişimi de gözlemleme fırsatı elde ederiz. Bu test, 1-42 ay arasındaki çocuklara uygulanabilmektedir. 

BİRLİKTE ZAMAN GEÇİRİN 

* 0-1 yaş döneminde bebeklerin zihinsel gelişimlerine yardımcı olmak için neler yapabiliriz, nasıl oyuncaklar almalıyız? 
Çocuklarımız ile oynadığımız oyunlarda karşılıklı keyif alırken, bu sırada onların zihinsel gelişimlerine de destek oluruz. Bebekler ilk aylarda görüş alanları içindeki nesneleri izlerken, dokunmaya çalışırlar. Dikkatlerini çeken nesneyi 180 derece takip edebilirler. Annelerinin sesini ayırt edebilirler. Nesnelere vurur, çıkardığı sesten keyif alır, davranışlarını tekrar ederler. 1 yaş dönemi çocukları için; plastik, ahşap, kumaş gibi farklı ebat ve malzemelerden yapılmış oyuncaklar tercih edilmeli. Renkli ve ses çıkaran oyuncaklar ilgilerini çekecektir. 0-2 yaş döneminde avucu ile kavrayabileceği ebattaki oyuncakların yerini, ilerleyen aylarda hareket ettirebileceği oyuncaklar alacaktır. İlk aylarda eline aldığı oyuncağı tanımak isteyen bebek ağzına götürerek, özelliklerini keşfetmeye çalışacaktır. İlk altı ay sonrasında çocuk gelişimi hız kazanır. Motor becerileri gelişirken, bebeğin çevreyi tanıma çabaları artar. Parmakları ile yediklerini keşfetmek ister. Yemek yeme becerisinin gelişmesi için deneyimleri desteklenmelidir. Onunla oyun oynarken sakladığınız oyuncağı merak eder. Bu oyunu sık kullanın. İletişim kurarken göz temasına özen gösterin. İsmini söyleyin, kısa net cümleler kurun, oyuncaklarını karşılıklı alıp verin. Yüz ifadeniz ve ses tonunuzda yarattığınız farklılıklar sizi dinlerken dikkatini toplamasını sağlayacaktır. İlk altı ay içinde sakladığımız nesneleri aramayan bebek, dokuzuncu aydan sonra kaybolan oyuncağını takip eder ve bulmaya çalışır. Basit talimatları anlar. Objelere dokunmasını sağlayın ve bunlar hakkında onunla konuşun, anlatın… Oyuncaklarını beraber toplayın, şarkı ve tekerlemeler söyleyin. 

* Bir yaşından itibaren yürüme ve konuşma gelişimi hızlanıyor. Bu dönemde neler yapılmalı? 
Seslerin arttığı ve konuşmanın hızlandığı bu dönemde çocuğun kendi yaşıtları ile birlikte olmasını sağlayın. Aynı yaş döneminde olsalar bile, çocuklar arasında gelişim farklılıkları olabilir. Bir arada bulunmaları, öğrenmiş oldukları farklı becerileri birbirlerine öğretmelerini sağlayacaktır. Nesneleri parmağınızla gösterin ve isimlerini söyleyin. Top kelimesinin anlamını bilmesi için topu tanıyor olması gerekir. Çevresinde bulunan objeleri bu yöntemle tanıtın. Az yazılı ve bol resimli hikaye kitaplarını birlikte inceleyin, okuyun. Boya kalemleri ve kağıtlarla vakit geçirmesini sağlayın. 

* Yürümeye başladığında ev içi sınırlar olmalı mı? 
Bebek yürümeye başladığı dönemde her şeye dokunarak tanımak isteyecektir. Kendisine zarar vermeden bunu yapmasına izin verin. Fırsat oluştukça anlatın. Sağlığı için risk oluşturabilecek ev eşyalarına ulaşmasını engelleyin. Bu dönemde ‘hayır’ı anlayabilir. Tekrar denediği durumlarda kararlı olun. 

GİRİŞİMLERİNİ DESTEKLEYİN 
* Yardımsız ya da az yardımla öz bakım becerilerini ne zaman yerine getiriyor olmalı? 
Bir yaş öncesinde yiyeceklerini dokunarak tanımaya çalışırken kendi başına da yemek yiyebileceğini keşfeder. Bu deneyim desteklenmeli. Masada bizimle birlikte, mama sandalyesinde oturması sağlanmalı. Kaşığını ve diğer yemek gereçlerini kullanması konusunda desteklenmeli. Her başarılı girişimi sözlü olarak pekiştirilmeli. Giysilerini çıkartmak ve giyinmek isteyecektir. Bunu denemesine izin verin. Kısa talimatlarla yardımcı olun. Odasını ve oyuncaklarını toplamasını isteyin, yardımcı olun. Günlük işleri sözlü olarak sırayla anlatın. (Sabah kalkınca kahvaltımızı yaparız, öğlen çorbamızı içer ve uyuruz gibi.) Böylelikle, zaman ve sıra kavramını oluşturmasına yardımcı olursunuz. 

* Tuvalet eğitimi ne zaman ve nasıl verilmeli? 
Tuvalet eğitimi, bir eğitimsel süreçtir. Bu sürecin sağlıklı yaşanabilmesi için kas olgunluğu ve zihinsel gelişimin yeterli olması gerekir. Bu eğitime başlamadan önce çocuğunuzun hazır olduğundan emin olun. Tuvalet eğitimiyle bire bir ilgilenin, ceza uygulamayın. Ödül yöntemi sorumluluk öğretirken çok daha fazla.